Tác hại của sợi amiăng
Amiăng là tên được đặt cho sáu khoáng chất xuất hiện tự nhiên trong môi trường dưới dạng các bó sợi có thể được tách thành sợi mỏng, bền để sử dụng trong ứng dụng thương mại và công nghiệp. Những sợi này có khả năng chịu nhiệt, lửa và hóa chất và không dẫn điện. Vì những lý do này, amiăng đã được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp. Về mặt hóa học, khoáng chất amiăng là các hợp chất silicat, có chứa các nguyên tử silic và oxy trong cấu trúc phân tử của chúng.
Phơi nhiễm với amiăng xảy ra với việc hít vào, ở mức độ thấp hơn, ăn uống trong sản xuất và sử dụng các sản phẩm có chứa amiăng. Phơi nhiễm khi tháo dỡ các vật liệu có chứa amiăng trong quá trình xây dựng, bảo dưỡng và phá hủy công trình nhà cửa. Amiăng thường được sử dụng hoặc đã được sử dụng là hỗn hợp sợi, kết dính với các nguyên vật liệu khác (xi măng, chất dẻo, nhựa) hoặc dệt thành vải may mặc. Tuy nhiên, khi tháo dỡ và xử lý, các sợi amiăng do rất nhỏ (đường kính trung bình của nó chỉ khoảng 20 - 25 nm) thoát ra dưới dạng bụi gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đến nay đã có hơn 100.000 người chết do các bệnh liên quan đến amiăng. Chính vì thế việc sử dụng amiăng đã bị cấm hoàn toàn ở châu Âu từ năm 2005, và đến nay đã có 66 nước cấm sử dụng.
Nhiều thập kỷ qua, các sản phẩm amiăng đã được sử dụng và chất thải amiăng tạo ra với số lượng lớn, trong khi các vấn đề về rủi ro môi trường và rủi ro cho con người không được quan tâm đúng mức. Ước tính trong 13 nước châu Á từ 2013 đến năm 2020 đã có tới 78,8 triệu tấn chất thải có chứa amiăng chưa được xử lý hoặc tái chế một cách an toàn, hiệu quả.
Từ những năm 70 của thế kỷ trước, Việt Nam đã sử dụng rất nhiều amiăng trong xây dựng và công nghiệp; đồng thời, Việt Nam nằm trong tốp 7 nước sử dụng nhiều amiăng nhất thế giới. Theo Báo cáo của Bộ Xây dựng năm 2019, những năm gần đây lượng amiăng nhập vào nước ta khoảng trên dưới 60.000 tấn/năm. Amiăng trắng được sử dụng tại Việt Nam vào các lĩnh vực như sản xuất tấm lợp amiăng xi măng, vật liệu cách nhiệt, gioăng phớt chịu nhiệt, má phanh phương tiện giao thông và một số lĩnh vực khác. Riêng trong lĩnh vực tấm lợp, sản lượng sản xuất và tiêu thụ trung bình khoảng 75 - 80 triệu m2/năm, khi những tấm lợp này hư hỏng hay bị thay thế thì việc xử lý nó để đảm bảo an toàn không hề đơn giản.
Nhằm nâng cao nhận thức về việc đảm bảo an toàn cho người lao động (NLĐ), xin giới thiệu một số biện pháp giúp cho NLĐ hạn chế tới mới tối đa việc tiếp xúc với bụi amiăng phát tán khi tháo dỡ và xử lý chất thải có chứa amiăng. Đồng thời, giới thiệu một số biện pháp xử lý chất thải vừa đảm bảo xử lý triệt để sợi amiăng, vừa tái sử dụng sản phẩm sau xử lý.
Các biện pháp an toàn cho NLĐ và môi trường trước khi tháo dỡ và xử lý chất thải có amiăng
Trước khi bắt đầu công việc tháo, dỡ, vận chuyển và xử lý chất thải có chứa amiăng, người phụ trách cần lên kế hoạch và chuẩn bị các quy trình nghiêm ngặt để tránh cho NLĐ gặp rủi ro trong quá trình làm việc. Đồng thời, cung cấp các điều kiện cần thiết để hoàn thành công việc một cách an toàn. Khi tháo dỡ vật liệu có amiăng, các đơn vị thi công phải tính đến tình trạng vật lý của sản phẩm (thời gian đã sử dụng, khả năng bục, vỡ, mức độ hư hỏng,…bởi vì mức độ hư hỏng, cũ nát càng lớn thì khả năng phát tán bụi amiăng sẽ càng cao).
Ngoài ra, huấn luyện là một phần không thể thiếu trước khi tiến hành công việc xử lý chất thải có chứa amiăng. Cần chỉ ra những rủi ro cho NLĐ để họ nhận thức đầy đủ mối nguy hiểm của amiăng và hướng dẫn cho họ các biện pháp bảo vệ cần thiết.
Việc tiếp xúc bất cẩn và không đúng cách đối với chất thải có chứa amiăng trong quá trình tháo dỡ, giải phóng mặt bằng hoặc xử lý có thể dẫn đến việc phát sinh bụi và không kiểm soát được bụi có chứa sợi amiăng. Để giảm thiểu rủi ro, các yêu cầu nghiêm ngặt được áp dụng cho các nhóm NLĐ, yêu cầu họ phải có kiến thức đầy đủ về an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) khi tiếp xúc và làm việc với vật liệu có amiăng.
Theo điều 36 của NĐ số 39/2016/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số Điều của Luật An toàn, vệ sinh lao động, việc tháo dỡ xử lý CTR có chứa amiăng sử dụng dưới 50 NLĐ phải bố trí ít nhất 1 người làm công tác ATVSLĐ theo chế độ bán chuyên trách; còn nếu sử dụng trên 50 NLĐ phải bố trí ít nhất 1 người làm công tác ATVSLĐ theo chế độ chuyên trách để theo dõi, tổ chức các biện pháp kỹ thuật cần thiết nhằm đảm bảo an toàn cho NLĐ làm việc tiếp xúc với vật liệu có chứa amiăng.
Nhiệm vụ của cán bộ chuyên trách về ATVSLĐ là chuẩn bị các biện pháp theo các quy tắc và quy định an toàn trong quá trình lập kế hoạch và thực hiện công việc, cụ thể: Thông báo kế hoạch ATVSLĐ cho bộ phận phụ trách của Công ty; Thực hiện đánh giá rủi ro và kế hoạch phòng ngừa; Hướng dẫn NLĐ các biện pháp đảm bảo ATVSLĐ khi làm việc; Sắp xếp việc thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải có chứa amiăng; Cung cấp các thiết bị, phương tiện an toàn và kiểm soát việc sử dụng khi làm việc của NLĐ; Quản lý công tác ATVSLĐ trong quá trình thi công.
Khi sửa chữa, tháo dỡ các tấm lợp hay vật liệu có chứa amiăng, NLĐ cần phải tuân theo quy định: Những người không có trách nhiệm phải tránh xa khu vực làm việc tháo dỡ vật liệu có chứa amiăng. Phun ẩm bề mặt vật liệu và luôn giữ cho bề mặt của vật liệu đang tháo dỡ luôn ẩm ướt; Cố gắng tháo dỡ nguyên vẹn vật liệu có chứa amiăng, tránh làm vỡ…; Mặc quần áo bảo hộ lao động và đeo khẩu trang, mặt nạ đúng cách, đồng thời thận trọng khi giặt chúng sau khi làm việc.
CTA khi tháo ra phải được đặt một cách cẩn thận vào túi chất dẻo lớn (Hình 1) đã được trải sẵn trên trên sàn (tránh để vật liệu cào sước tấm chất dẻo). Bọc lại cẩn thận và vứt bỏ vào đúng nơi quy định đối với chất thải nguy hại. Những mảnh nhỏ hơn nên được đặt trong túi hoặc bao polyether.
Sau đó, làm sạch tất cả các bề mặt xung quanh khu vực làm việc bằng một miếng vải ẩm hoặc bằng cách quét và lau… loại bỏ quần áo bảo hộ lao động sau khi hoàn thành công việc.
Phương tiện bảo vệ cá nhân (PTBVCN) là trang bị không thể thiếu của những NLĐ làm việc với CTA, bởi vì cho dù có áp dụng biện pháp kỹ thuật nào thì vẫn có sợi amiăng siêu nhỏ thoát ra và NLĐ vẫn sẽ tiếp xúc với nó. WHO đã cảnh báo, không có một giới hạn an toàn nào cho người tiếp xúc với sợi amiăng. NLĐ phải được cung cấp đầy đủ các PTBVCN cần thiết, bao gồm: Khẩu trang hoặc bán mặt nạ chống bụi, kính bảo vệ mắt, mũ bảo hộ lao động, găng tay chống bám dính, quần áo bảo hộ lao động, ủng hoặc giày bảo hộ lao động và phải sử dụng nó. Không sử dụng có thể được coi là hành vi vi phạm nghiêm trọng trách nhiệm và hành động của NLĐ theo hợp đồng lao động và luật ATVSLĐ.
Nên cung cấp cho NLĐ ủng khi làm việc với amiăng, vì giầy buộc giây khó làm sạch khỏi bụi amiăng, gây các nguy cơ tiềm ẩn cho NLĐ. Đối với các công trường tháo dỡ hay xử lý vật liệu amiăng có quy mô lớn, lượng bụi phát sinh nhiều, NLĐ phải được cung cấp quần áo bảo hộ lao động có mũ trùm đầu, cổ bảo vệ đầy đủ toàn thân với phần cổ tay và cổ chân bó chun lại nhằm chống lại sự xâm nhập của các hạt bụi amiăng nhỏ vào trong cơ thể. Tuy nhiên, để cho NLĐ thoải mái, quần áo bảo hộ phải là loại vải thấm khí và chống tĩnh điện.