Đó là kết quả của nghiên cứu Dự báo chất lượng không khí tại Hà Nội và khu vực phía Bắc Việt Nam, dự án hợp tác giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) và Viện Phân tích Hệ thống Ứng dụng Quốc tế (IIASA) của Áo, công bố tháng 10/2018.
Các mô phỏng được thực hiện vào năm ngoái đã minh họa rõ nét hơn ảnh hưởng của các vùng lân cận đến ô nhiễm không khí ở Hà Nội, trong đó các cụm công nghiệp và nhà máy điện than ở phía đông của thủ đô được cho là có ảnh hưởng lớn.
Sáng 14/12, đường phố Hà Nội mịt mờ do ô nhiễm kết hợp cùng những màn sương mù dày đặc.
Các đợt ô nhiễm ở Hà Nội năm 2018, gió đều thổi từ phía đông
Mô hình trên được công bố trong Báo cáo Chất lượng Không khí 2018 của Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID), một tổ chức phi lợi nhuận của Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA).
Theo đó, trong những ngày không khí Hà Nội ô nhiễm nhất, gió luôn thổi tới từ phía đông, còn khi Hà Nội có không khí ít ô nhiễm nhất, gió thường đến từ phía bắc hoặc phía nam.
Cụ thể, trong năm 2018, trong tất cả 167 lần mà nồng độ bụi PM2.5 (đo được ở ĐSQ Mỹ) tăng đột biến (vượt quá 100 microgram/m3, kéo dài ít nhất 3 giờ), Hà Nội đều có khối khí thổi từ phía đông (như trên bản đồ dưới đây).
Còn trong 169 lần mà không khí Hà Nội ít ô nhiễm nhất (dưới 10 microgram/m3, kéo dài ít nhất 3 giờ), 41% số lần có khối khí thổi từ hướng bắc, và 59% số lần có khối khí thổi từ hướng nam, thay vì đi qua cụm công nghiệp phía đông Hà Nội (như trên bản đồ dưới đây).
Cả hai lần chạy mô hình vào năm 2017 và 2018 cho kết quả tương đồng. Kết quả được công bố trong Báo cáo chất lượng không khí năm 2017 và 2018 của GreenID.
“Trong các đợt ô nhiễm nghiêm trọng được chọn để phân tích, hầu hết nguồn không khí bị ô nhiễm đều đi qua khu vực Quảng Ninh”, theo báo cáo.
“Điều này đưa ra nghi vấn rằng Quảng Ninh - nơi sản xuất ra nhiều khí thải công nghiệp nhất, có thể đóng vai trò quan trọng trong các đợt ô nhiễm không khí ở Hà Nội”, báo cáo năm 2017 của GreenID viết.
“Hầu hết luồng không khí ‘sạch’ đều có liên quan tới những khối khí lớn đến từ biển, hoặc từ những vùng xa xôi ở Vân Nam, Trung Quốc và không bị ảnh hưởng bởi các vùng ô nhiễm lớn ở Việt Nam”, cũng theo báo cáo.
Nói cách khác, có sự tương quan giữa những lần có khối khí thổi tới Hà Nội từ hướng đông và những giai đoạn ô nhiễm PM2.5 tăng vọt. Tuy nhiên, mô hình này không nhằm giải thích nguyên nhân của các đợt ô nhiễm nặng, theo nhà nghiên cứu Lauri Myllyvirta, trưởng nhóm phân tích chất lượng không khí toàn cầu của tổ chức Greenpeace, tác giả của phân tích trên.
Ông Myllyvirta đã dùng mô hình HYSPLIT chuyên phân tích quỹ đạo các khối khí theo từng cụm.
Mô hình này do Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) phát triển, sử dụng dữ liệu khí tượng học toàn cầu để dự đoán quỹ đạo ba chiều của không khí theo thời gian, GreenID viết trong Báo cáo chất lượng không khí năm 2017.
“Điều quan trọng là, mô hình có thể chạy theo chế độ ‘quỹ đạo ngược’, để theo dõi chuyển động của các khối không khí trong quá khứ”, báo cáo giải thích thêm. “Tức từ một thành phố hay vị trí quan sát nhất định, tại một thời gian cụ thể, mô hình cho phép xác định nguồn gốc của các khối không khí lưu chuyển đến đó, vào đúng thời điểm đó”.
Ông Myllyvirta nói: mô hình HYSPLIT cho biết không khí đang di chuyển từ hướng nào trong những đợt ô nhiễm. Chất lượng không khí Hà Nội bị ảnh hưởng bởi mọi nguồn phát thải dọc theo quỹ đạo của gió.
“Giống như trên dòng sông, mọi thứ gây ô nhiễm ở thượng lưu đều ảnh hưởng tới chất lượng nước ở hạ lưu”, ông nói. “Từ mô hình này chưa thể khẳng định nguồn ô nhiễm nào là chính trên đường gió thổi qua. Nó chỉ cho biết gió đã thổi qua đâu, để từ đó chúng ta đi nghiên cứu xem dọc theo đó có những nguồn thải nào đã ảnh hưởng tới chất lượng không khí (ở Hà Nội)”.
Phân tích hướng gió là một trong những phương pháp tìm hiểu nguyên nhân gây ô nhiễm không khí.
Nguồn: Viettimes