1. Tin lành Trưởng Lão

Cuộc cải cách tôn giáo ở Xcốt- len năm 1560 do Jolin Knox khởi xướng đã đặt nền móng cho việc hình thành giáo hội Trưởng lão. Trong quan điểm cải cách Jolin Knox thừa nhận giáo thuyết cải cách trong sinh hoạt của đạo Tin lành; tuy nhiên về phương diện tổ chức Jolin Knox lại chủ trương xây dựng chế độ Trưởng lão bằng việc các chi hội hợp thành các giáo khu, các giáo khu hợp thành các khu hội; mỗi cấp lập ra Hội đồng Trưởng Lão. Chính vì vậy nên phái cải cách của Jolin Knox được gọi là Tin lành Trưởng lão.

Phái Trưởng lão phát triển nhanh ở Scot-len và Airơlen, sau đó truyền sang các quốc gia khác như Anh, Hà Lan…Ở Anh quan niệm, tổ chức của phái Tin lành Trưởng Lão ảnh hưởng đến cách mạng tư sản Anh (năm 1640), đến Anh giáo và Thanh giáo. Năm 1706, sáu giáo đoàn Trưởng lão ở Mỹ đã họp lại thành Giáo hội Trưởng Lão Mỹ. Năm 1810 ở Mỹ xuất hiện hai xu hướng cổ và tân nên đã gây ra sự chia rẽ trầm trọng trong Giáo hội Trưởng Lão và hình thành các giáo hội với tên gọi khác nhau như: Liên hiệp Giáo hội Trưởng lão cải cách, Giáo hội cải cách Bắc Mỹ, giáo hội Cải cách Chính thống giáo, Giáo hội Trưởng Lão thánh kinh….Đến cuối thế kỷ XX trên thế giới có vài chục giáo hội Trưởng Lão với khoảng 25 triệu tín đồ có ở 80 nước trên thế giới.

Ở Việt Nam, hệ phái Trưởng lão truyền vào miền Nam Việt Nam từ năm 1968 và được chính quyền Sài Gòn cấp phép hoạt động năm 1972. Sau năm 1975 ngừng hoạt động về mặt tổ chức và phục hồi hoạt động vào năm 1989. Năm 2008 Hội thánh được Nhà nước công nhận về mặt tổ chức.

Hội đồng Quản trị hệ phái Tin lành Trưởng Lão Việt Nam nhiệm kỳ 2020-2024

Hội thánh hoạt động theo đường hướng: "Hết lòng thờ phượng Ba ngôi Đức Chúa Trời, Kính Chúa, Yêu người, phụng sự Thiên Chúa, phục vụ Tổ quốc, dân tộc, tuân thủ pháp luật". Hiện Hội thánh có gần 20 ngàn tín đồ, trên dưới 200 điểm nhóm, hoạt động ở 22 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ở phía Nam. Cơ quan lãnh đạo Hội thánh hiện nay là Hội đồng Quản trị. Trụ sở tạm thời tại địa chỉ 542 (số cũ là 664), Điện Biên Phủ, phường 11, Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh.

2. Tin lành Bắp tít

Phái Bắp tít còn được gọi là phái Thánh Tẩy hay Tẩy lễ. Nguyên thủy là một nhóm cải cách tôn giáo xuất hiện năm 1521 ở Đức trong thời kỳ cải cách của Luther và phong trào chiến tranh nông dân ở Đức. Lúc đầu phái Bắp Tít đi theo xu hướng cấp tiến song đến năm 1953 nhóm Bắp tít bị trục xuất khỏi Đức và sang hoạt động ở Thụy Sĩ, Hà lan…Bắp tít cũng là nhóm có hơn 20 chục giáo hội lớn, nhỏ như: Bắp tít hoàn hảo, Bắp tít tự do, Bắp tít cải cách, Bắp tít thống nhất…

Về mặt giáo lý phái Bắp tít cho rằng Thiên chúa đã cho sự nhìn nhận mới về tôn giáo; con người ai cũng có quyền thông công với Thiên Chúa, trực tiếp nhận sự dạy dỗ của Thiên Chúa. Thời kỳ cải cách tôn giáo, Bắp tít không ủng hộ việc rửa tội cho trẻ sơ sinh và cho rằng bí tích rửa tội chỉ thực hiện cho người lớn vì vậy nếu ai theo phái Bắp tít thì phải rửa tội lại.

Về tổ chức, phái Bắp tít chủ trương xây dựng các giáo hội địa phương một cách độc lập, song có tinh thần hiệp nhất cao, trung thành với giáo thuyết và nguyên tắc hành đạo của hệ phái mình. Nhìn chung, quan điểm của phái Bắp tít mang tính tự do tôn giáo cao, dễ dàng trong việc hành đạo nên thu hút được đông tín đồ tham gia. Đến nay, phái Bắp tít có gần 80 triệu tín đồ trên thế giới.

Hiện ở Việt Nam có một số nhóm phái Tin lành Bắp tít như sau:

(1)  Tổng hội Báp-tít Việt Nam, tên gọi cũ là Tổng hội Báp-tít Việt Nam (Ân điển - Nam Phương): hệ  phái này được thành lập vào ngày 18/11/1962  thuộc hệ phái Báp - tít Nam Phương (Hoa Kỳ). Năm 2008, Tổng hội được Nhà nước công nhận tổ chức. Hội thánh hoạt động theo đường hướng "Sống theo phúc âm, phục vụ Chúa, phục vụ Tổ quốc và Dân tộc".

Hiện Hội thánh có trên 5 ngàn tín đồ, 9 Hội thánh cơ sở, 64 điểm nhóm hoạt động ở phạm vi 22 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ở phía Nam. Cơ quan lãnh đạo Hội thánh là Ban Chấp hành Tổng hội. Trụ sở chính của Tổng hội tại nhà thờ Ân Điển (161 Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Hồ Chí Minh).

(2)  Giáo hội Báp-tít Việt Nam (tên gọi cũ là Hội thánh Báp-tít Việt Nam (Nam Phương):  Cùng gốc với Tổng hội Báp-tít Việt Nam, hình thành ở Việt Nam trước năm 1975, phục hồi hoạt động vào năm 1986. Hội thánh được Nhà nước công nhận vào năm 2008, hoạt động theo đường hướng: "Kính Chúa, yêu người, sống phúc âm, phụng sự Thiên Chúa, phục vụ Tổ quốc, gắn bó dân tộc và tuân thủ pháp luật".

Theo khai trình của Giáo hội, Hội thánh hiện có khoảng 43 ngàn tín đồ, 11 Hội thánh cơ sở,  hơn 500 điểm nhóm và hội nhánh, hoạt động ở 44 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Cơ quan lãnh đạo Hội thánh là Ban Chấp hành. Trụ sở tạm thời của Hội thánh tại A11 - KDC Đại học Bách khoa, đường Nguyễn Duy Trinh, phường Phú Hữu, Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh.

         3. Tin lành Menonite

Phái Menonite nguyên gốc là một nhóm trong phong trào cải cách tôn giáo thế kỷ XVI ở Châu Âu, do Menno Simons – một linh mục của đạo Công giáo đứng đầu. trong nội dung cải cách, Menonite cũng chủ trương rửa tội lại và tìm cách xây dựng các hội thánh cơ sở trên khắp thế giới, nhất là ở các nước như Hà lan, Đức, Thụy Sĩ...

Thời kỳ đầu, phái Menonite gặp phải sự chống đối, ngăn trở của nhà cầm quyền nên phải di tản đến nhiều quốc gia khác nhau và đến thế kỷ XX, Menonite phân chia thành nhiều giáo hội độc lập khác nhau như Giáo hội Menonite; giáo hội Menonite cải cách, giáo hội Menonite công nghị…

Về giáo thuyết, Tin lành Menonite duy trì 18 tín điều, cụ thể: Tin Thiên chúa là đấng tạo hóa, tin có sự sa ngã của loài người, tin có ngày Phục sinh và phán xét cuối cùng, tin và vâng phục luật pháp của Chúa Giê su trong Phúc âm, tin vào sự trở lại của Thiên Chúa để cứu rỗi loài người, tin phép Bắp tem như một lời làm chứng trước công chúng, tin phép tiệc thánh là bày tỏ sự hiệp nhất và thông công, tin việc rút phép thông công đối với kẻ cố ý phạm tội, tin có phần thưởng tương lai cho người trung tín theo Thiên Chúa và tin có hình phạt cho kẻ ác…

Về tổ chức, chức vụ đạo của Menonite bao gồm các Giám mục (còn gọi là Trưởng lão), các Mục sư, Truyền đạo; Menonite chủ trương giao quyền tự trị cho Hội thánh cơ sở, tuy nhiên với Hội thánh mới lập chưa có đủ sức quản trị thì có sự giúp đỡ của Hội thánh Trung ương.

Đối với tín đồ Menonite phải thực hiện các quy định rất chặt chẽ như: không được kết hôn với người ngoài hệ phái, không được lập các hội kín và các tổ chức chính trị, phục sức và y phục theo lối riêng, kín đáo, thậm chí một số nhóm phái Menonite còn bảo thủ cấm việc sử dụng phương tiện hiện đại như ô tô, ti vi… Meninite tham gia tích cực vào công tác từ thiện, xã hội nhất là lĩnh vực y tế, giáo dục, coi đó là việc thể hiện đức tin và truyền giáo. Hiện nay số tín đồ Menonite trên thế giới có trên 02 triệu người chủ yếu tập trung ở các nước Bắc Mỹ, Châu Âu, Châu Á.

Ở Việt Nam, hệ phái Mennonite vào hoạt động ở miền Nam từ năm 1954 dưới danh nghĩa một tổ chức cứu trợ xã hội với tên gọi là Ủy ban Trung ương Mennonite (Mennonite Central Commitee - MCC). Sau năm 1975 hầu hết các cơ sở của Hội thánh hiến cho các hoạt động từ thiện xã hội. Hội thánh mới khôi phục hoạt động vào năm 1981 sau khi MCC trở lại viện trợ nhân đạo ở Việt Nam. Năm 2009 Hội thánh được Nhà nước công nhận tổ chức.

Hiện Hội thánh có khoảng 10 ngàn tín đồ, 05 chi hội, gần 90 điểm nhóm và hội nhánh, hoạt động tại 25 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (chủ yếu ở phía Nam). Hội thánh hoạt động theo đường hướng: "Sống phúc âm, phụng sự Thiên Chúa, phục vụ Tổ quốc và đồng hành cùng dân tộc". Cơ quan lãnh đạo Hội thánh là Ban Trị sự Tổng hội. Trụ sở tạm thời đặt tại 67/107 Bùi Đình Túy, phường 12, quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh.

4. Hội Truyền giáo Cơ đốc Việt Nam:

Được thành lập ngày 01/9/1956  do một số mục sư, truyền đạo vốn là thành viên sáng lập Hội thánh Tin Lành Việt Nam, trong đó có giáo sĩ Gordon Smith - nguyên là giáo sĩ của Hội Truyền giáo CMA (Hội thánh Tin Lành Việt Nam miền Nam).

Hội thánh được Nhà nước công nhận tổ chức vào 2007, hoạt động theo đường hướng: "Sống phúc âm, phụng sự Tổ quốc và Dân tộc".  Theo khai trình của Giáo hội, Hội thánh có khoảng 33 ngàn tín đồ, 11 Hội thánh cơ sở, gần 200 điểm nhóm. Trụ sở chính đặt tại tổ 41, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, Thành phố Đà Nẵng. Cơ quan lãnh đạo Hội thánh là Ban Trị sự Tổng hội.

Nguồn: Internet